در دنیای امروز که خریدهای آنلاین به یکی از روشهای اصلی خرید کالا و خدمات تبدیل شده است، یکی از بزرگترین نگرانیها برای مصرفکنندگان، مسئله کلاهبرداریهای اینترنتی است. با رشد روزافزون خریدهای آنلاین و سایتهای فروشگاهی، خطراتی همچون ارسال کالاهای تقلبی، عدم ارسال کالا پس از دریافت وجه یا سرقت اطلاعات شخصی کاربران بیشتر از پیش مطرح شده است. در این راستا، آگاهی از حقوق و نحوه پیگیری حقوقی این گونه تخلفات بسیار اهمیت دارد.
چه نهادهایی به کلاهبرداریهای آنلاین رسیدگی میکنند؟
در صورتی که شخصی در خرید آنلاین خود با کلاهبرداری مواجه شود، تعدادی از نهادها و سازمانها در کشور مسئول رسیدگی به این نوع تخلفات هستند.
۱. پلیس فتا (پلیس فضای تولید و تبادل اطلاعات)
یکی از نهادهای اصلی که در زمینه کلاهبرداریهای اینترنتی فعالیت میکند، «پلیس فتا» است. پلیس فتا، که وابسته به نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران است، وظیفه نظارت و رسیدگی به جرایم فضای مجازی، از جمله کلاهبرداریهای اینترنتی، را بر عهده دارد. این پلیس به صورت ویژه در بررسی پروندههای مرتبط با «کلاهبرداریهای آنلاین»، «سرقت هویت»، «هک اطلاعات بانکی» و سایر تخلفات مرتبط با فضای مجازی فعالیت میکند.
۲. مرکز توسعه تجارت الکترونیکی (ETC)
مرکز توسعه تجارت الکترونیکی، که زیرمجموعه وزارت صنعت، معدن و تجارت است، نظارت بر فعالیتهای فروشگاههای آنلاین را انجام میدهد. این مرکز به اطمینان از قانونی بودن و استاندارد بودن فعالیتهای این سایتها کمک میکند. در صورتی که فردی متوجه فعالیت غیرقانونی یا کلاهبرداری از سوی یک سایت شود، میتواند شکایت خود را به این مرکز ارسال کند. این مرکز در پیگیری تخلفات و ارائه گزارش به مراجع قضائی یا پلیس فتا نقش دارد.
۳. سازمان حمایت از حقوق مصرفکنندگان و تولیدکنندگان
سازمان حمایت از حقوق مصرفکنندگان و تولیدکنندگان، یکی دیگر از نهادهای دولتی است که وظیفه نظارت بر رعایت حقوق مصرفکنندگان را بر عهده دارد. این سازمان در مواقعی که حق مصرفکننده در خرید کالا یا خدمات آنلاین نقض میشود، به موضوع رسیدگی میکند. این نهاد در زمینههای مختلف از جمله تبلیغات غیرواقعی، فروش کالاهای تقلبی و عدم ارسال کالا پس از دریافت وجه، نقش مهمی ایفا میکند.
۴. دادگاههای ویژه جرایم سایبری
در صورتی که تخلف صورت گرفته از حد کلاهبرداریهای کوچک فراتر رود و به سطح جرایم سنگینتری برسد، ممکن است پرونده به دادگاههای ویژه جرایم سایبری ارجاع داده شود. در این دادگاهها، قضات متخصص در مسائل فضای مجازی و جرایم مرتبط با اینترنت، به بررسی پروندههای کلاهبرداری میپردازند و مجازاتهای قانونی برای متهمان تعیین میکنند.
مراحل اقدام حقوقی در صورت مواجهه با کلاهبرداری آنلاین
اگر شما نیز به هر دلیلی با کلاهبرداری اینترنتی مواجه شدید، باید چند مرحله اساسی را برای پیگیری قضائی انجام دهید:
۱. مراجعه به پلیس فتا
در اولین قدم، باید موضوع کلاهبرداری را به «پلیس فتا» اطلاع دهید. پلیس فتا دارای سامانههای گزارشدهی آنلاین است که شما میتوانید از طریق آنها، شکایت خود را ثبت کنید. اطلاعاتی مانند نام سایت کلاهبردار، شماره تماس، ایمیلها، تاریخ و زمان خرید و هرگونه مدرک موجود را در اختیار پلیس قرار دهید تا روند پیگیری پرونده سرعت بیشتری پیدا کند.
۲. بررسی وضعیت پرداخت و تراکنشها
یکی از اقداماتی که باید به سرعت انجام دهید، بررسی وضعیت تراکنشهای بانکی شماست. اگر اطلاعات حساب بانکی یا کارتهای اعتباری شما توسط کلاهبرداران سرقت شده باشد، باید فوراً با بانک خود تماس بگیرید و درخواست مسدودسازی حساب یا کارتها را بدهید تا از هرگونه سوءاستفاده مالی جلوگیری شود. همچنین، اطلاعات مربوط به تراکنشها را به پلیس فتا ارائه کنید.
۳. جمعآوری مدارک و شواهد
برای پیشبرد شکایت، جمعآوری تمامی مدارک مربوط به خرید آنلاین ضروری است. این مدارک شامل فاکتور خرید، ایمیلها، مکاتبات با سایت مورد نظر، تصاویر و یا اسکرینشاتهایی از وبسایت و هر گونه شواهد دیگری است که بتواند به اثبات تخلف کمک کند.
۴. ارسال شکایت به سازمانهای مربوطه
اگر شکایت شما مربوط به تبلیغات دروغین یا تخلف در ارسال کالا باشد، میتوانید به سازمانهایی مانند «سازمان حمایت از حقوق مصرفکنندگان و تولیدکنندگان» مراجعه کنید. این سازمانها میتوانند از شما حمایت کنند و در برخی موارد، حتی امکان گرفتن جبران خسارت برای شما وجود دارد.
۵.ثبت شکایت در مرکز توسعه تجارت الکترونیکی
در صورتی که کلاهبرداری مرتبط با سایتهای فروشگاهی باشد، شما میتوانید شکایت خود را به مرکز توسعه تجارت الکترونیکی ارسال کنید. این مرکز برای نظارت بر فروشگاههای اینترنتی و مقابله با تخلفات آنها از طریق قوانین و مقررات مرتبط با تجارت الکترونیک فعالیت میکند. در بسیاری از موارد، این مرکز اقدام به تعطیلی یا مسدودسازی سایتهای متخلف میکند.
در نهایت، مهمترین نکته این است که آگاهی از حقوق مصرفکنندگان و نحوه پیگیری تخلفات آنلاین میتواند به جلوگیری از بروز مشکلات جدی کمک کند. با توجه به گسترش خرید آنلاین و افزایش کلاهبرداریها در این حوزه، داشتن اطلاعات صحیح در مورد نحوه شکایت و پیگیری قانونی تخلفات از اهمیت ویژهای برخوردار است. از طرفی، نهادهایی مانند پلیس فتا، مرکز توسعه تجارت الکترونیکی و سازمان حمایت از حقوق مصرفکنندگان میتوانند در این مسیر به شما کمک کنند تا حق خود را پس بگیرید و از سایر کاربران نیز در برابر خطرات مشابه محافظت کنید.
- نویسنده : پارمیدا یاوری
Sunday, 28 December , 2025